مراحل سوگ

مراحل سوگ در بزرگسالان دارای 5 مرحله اصلی است که احتمال دارد به ترتیب رخ ندهند و حتی گاه سوگوار مدت‌ها در یکی از مراحل بماند. سوگ معمولا تا شش ماه بعد از فوت به طور کامل مراحلش طی می‌شوند، در صورتی که فرد نتواند با موفقیت مراحل را طی کند، در خطر ابتلا به اختلالاتی چون افسردگی، وسواس، اضطراب و …. قرار می‌گیرد. اگرچه تقریباً همه ما از مراحل سوگ عبور خواهیم کرد، بااین‌حال کیفیت گذر از این مراحل و احتمال بازگشت به شرایط عادی با توجه به میزان ارتباط با متوفی، سلامت روان و شخصیت و مسائل بسیار دیگری تعیین می‌شود.

 

اگر احساس می‌کنید علی‌رغم گذشت زمان کافی همچنان نسبت به از دست دادن عزیزتان به‌اندازه قبل سوگوار هستید و یا شدت ناراحتی‌های شما به میزانی است که باعث ایجاد مشکلاتی برایتان شده بهتر است دراین‌باره از روانشناس متخصصان کمک بگیرید.

منبع: مراحل سوگ در روانشناسی

مراحل سوگ چیست؟

سوگ یا ماتم به معنای احساسات و شرایطی است که فرد به دنبال از دست دادن یکی از عزیزان تجربه خواهد کرد. اگرچه اکثر افراد غم را به‌عنوان اصلی‌ترین نشانه سوگ می‌شناسند؛ بااین‌حال ناراحتی تنها هیجانی نیست که آدم در این دوران تجربه خواهد کرد. همچنین باید به این موضوع توجه داشت که از دست دادن می‌تواند به هر دو صورت فوت یا پایان یک رابطه اتفاق بیافتد.

حالات مختلفی که به دنبال از دست دادن یکی از عزیزان تجربه می‌شود را مراحل سوگ می‌نامند. اگرچه مراحل سوگ در بزرگسالی ثابت است و همه آدم‌ها این مراحل را تجربه می‌کنند بااین‌حال ممکن است در بعضی‌ها ترتیبی که برای این مراحل عنوان می‌شود شکسته شود. گاهی علی‌رغم عبور از یک مرحله مجدداً آن را تجربه خواهید کرد و گاهی نیز برخی مراحل در کنار هم برای یک نفر اتفاق می‌افتد.

مراحل پنجگانه سوگ

دکتر الیزابت کوبلر معتقد است که انسان‌ها سوگ خود را به صورت های مختلفی نشان می‌دهند. آن ها در بروز احساسات و نحوه سوگواری تفاوت دارند. ما در هنگام سوگ و فقدان یک چیز با ارزش احساسات متعددی را تجربه می کنیم. اما دکتر کوبلر معتقد است که در نهایت همه ما یک الگوی مشخص و مشابهی را طی می کنیم. او بیان کرد که این الگو فقط هنگام مرگ عزیزان رخ نمی دهد. بلکه ممکن است در اثر هر نوع فقدانی رخ دهد. او پنج مرحله انکار، خشم، چانه زنی، افسردگی و پذیرش را در برابر از دست دادن مشترک دانست.

این مراحل الزاما به ترتیب رخ نمی دهد و حتی ممکن است فرد به وضعیت قبل بازگشت داشته باشد. اما می تواند در هر برابر هر مساله ای ریشه در جدایی و از دست دادن است بروز یابد. او مراحل سوگ را بیشتر در مواجهه با 5 رخداد زیر شناسایی کرد.

• مرگ و از دست دادن یک عزیز
• از دست دادن شغل
• از دست دادن زحمات چند ساله (مثل ورشکستگی یا از دست دادن همه اموال)
• جدایی از یک رابطه (طلاق
• ابتلای خود یا یک عزیز به بیماری های لاعلاج

او اذعان داشت که ما معمولا در برابر این حوادث مراحل سوگ را به شرح زیر طی می‌کنیم.

1️⃣ انکار

نخستین مرحله از مراحل سوگ در بزرگسالی انکار است. وقتی که برای نخستین بار با واقعیت از دست دادن یکی از عزیزانتان مواجه می‌شوید به‌احتمال‌زیاد این واقعیت را انکار می‌کنید و باور آن برای شما دشوار خواهد بود.

اگرچه بسیاری از آدم‌ها به‌سرعت از این مرحله رد می‌شوند، بااین‌حال یکی از جدی‌ترین مشکلاتی که در مراحل سوگ ایجاد می‌شود متوقف شدن در مرحله انکار است. اگر در اطراف شما نیز کسی وجود دارد که علی‌رغم گذشت زمان کافی همچنان از دست دادن یکی از عزیزانش را باور ندارد بهتر است هرچه سریع‌تر برای درمان از روانشناس کمک بگیرید.

2️⃣ مراحل سوگ | خشم

هنگامی‌که شخص سوگوار با واقعیت کنار می‌آید و مرگ متوفی را باور می‌کند، دچار خشم خواهد شد. این خشم می‌تواند نسبت به خود، متوفی، اطرافیان یا حتی خدا و قوانین جهان معطوف باشد. شکایت داشتن از شرایط موجود و تلاش برای پیدا کردن مقصر از بین رفتن یکی از عزیزان، اصلی‌ترین نشانه‌ای است که در این مرحله دیده می‌شود. فرد معمولا در این مرحله از سوگ احساسات گنگ و متعددی تجربه می کند. پس بسیار حساس تر شده و رفتارهای زیر در او نمود پیدا می‌کند.

• گریه های ناگهانی و شدید
• پرخاشگری
• حس تنهایی
• انجام کارهایی بدون هدف و برنامه
• انزوا و دوری از  جمع
• احساس آشفتگی و بی قراری

3️⃣ چانه‌زنی یا معامله

چانه‌زنی سومین مرحله از مراحل سوگ در بزرگسالی است. اصلی‌ترین ویژگی این مرحله حسرتی است که فرد بابت شرایط پیش‌آمده تحمل می‌کند و دلیل نام‌گذاری آن به‌عنوان چانه‌زنی یا معامله این است که در این مرحله سوگوار حاضر است برای بازگرداندن شخص ازدست‌رفته هر کاری انجام دهد. التماس به خدا برای تغییر شرایط یا فکر کردن دائم به این موضوع که اگر کار خاصی انجام می‌شد، متوفی اکنون زنده بود ازجمله ویژگی‌های این مرحله است.

با توجه به اینکه این افکار قدرت بالایی در ایجاد احساس عذاب وجدان و آسیب زدن به سلامت روحی فرد را دارند، اگر شما یا هر یک از نزدیکانتان برای مدتی با این طرز فکر درگیر است یا خود را به دلیل فوت یا از دست دادن فردی در زندگی نمی‌بخشد بهتر است برای درمان این شرایط از یک روانشناس متخصص کمک بگیرید.

4️⃣ مراحل سوگ | افسردگی

افسردگی مرحله ماقبل آخر در میان مراحل سوگواری در بزرگسالی است. در این شرایط فرد تقریباً پذیرفته که عزیزی را از دست داده و توانایی بازگرداندن وی یا تغییر شرایط را ندارد. مواجه‌شدن با این ناتوانی فرد را در مرحله افسردگی و تجربه غم قرار می‌دهد. افسردگی یکی از شایع‌ترین مراحلی است که افراد دچار سوگ حل‌نشده در آن باقی می‌مانند. برای اشنایی با علائم افسردگی کلیک کنید.

5️⃣ پذیرش

رسیدن به این مرحله به این معناست که فرد در حال پایان دادن به سوگواری خویش است. در این مقطع فرد شرایط جدید را پذیرفته و تلاش می‌کند تا خود را با آن منطبق کند. با توجه به اینکه آخرین مرحله از مراحل سوگ و کلید رسیدن به سلامت روان رسیدن به این مرحله است، به میزانی که شما دیرتر این شرایط را تجربه کنید سوگ نیز برای مدت طولانی‌تری باقی خواهد ماند.این مراحل ممکن است به ترتیب رخ ندهد. و یا فرد به مرحله پیشین پسروی کند.

عوامل تأثیرگذار بر مراحل سوگ در بزرگسالی

اگرچه مراحل سوگ در بزرگسالی برای تمامی افراد ثابت است و همه ما آن‌ها را پشت سر خواهیم گذاشت، بااین‌حال شدت تجربه هر یک از این مراحل برای آدم متفاوت است و برخی افراد راحت‌تر با شرایط جدید کنار می‌آیند. ازجمله عواملی که در این زمینه اثرگذار هستند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

🔍 مدت و کیفیت آشنایی

به میزانی که شما کسی را برای مدت طولانی‌تری بشناسید یا رابطه صمیمانه‌تری با وی داشته باشید، احتمالاً خاطرات و علاقه بیشتری میان شما وجود دارد و این می‌تواند عبور شما از مراحل سوگ را سخت‌تر کند.

🔍 نحوه از دست دادن فرد

کسانی که عزیزی را بنا به دلایل زمینه‌ای مانند بیماری از دست می‌دهند، معمولاً نسبت به کسانی که به ناگهان و بدون هیچ آمادگی قبلی عزیزی را از دست می‌دهند راحت‌تر با این موضوع کنار خواهند آمد.

🔍 سلامت روان فرد

به میزانی که فرد به لحاظ شخصیتی ویژگی‌های مثبتی مانند استحکام روانی یا قدرت تاب‌آوری را داشته باشد، بهتر با این واقعیت کنار می‌آید و به همین نسبت درصورتی‌که فرد به مشکلاتی مانند افسردگی یا اختلال شخصیت وابسته مبتلا باشد، کنار آمدن با فقدان دشوارتر خواهد بود. به همین خاطر کسانی که با وجود سابقه بیماری روحی با سوگ مواجه می‌شوند، بهتر است برای جلوگیری از عود و شدت یافتن بیماری‌های روحی (ازجمله افسردگی) از متخصص روانشناسی در این زمینه کمک بگیرند.

مراحل سوگ | نشانه‌های سوگ بیمارگونه

یکی از سؤالاتی که در ارتباط با مراحل سوگ در بزرگسالی باید به آن پاسخ داد این است که چه تفاوتی میان سوگ سالم و بیمارگون وجود دارد؟ یا به عبارتی چه زمانی می‌بایست به روانشناس مراجعه کرد؟ ازجمله مسائلی که در این زمینه باید به آن‌ها توجه داشته باشید می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

🔻 مدت‌زمان سوگواری

به‌طورکلی هر کسی با توجه به سبک شخصیتی و همین‌طور نوع ارتباطی که با دیگران دارد، برای مدتی در دوره سوگ باقی خواهد ماند و به همین خاطر نمی‌توانیم زمان ثابتی را برای خروج از این شرایط در نظر بگیریم. بااین‌حال روانشناسان معتقدند اکثر آدم‌ها پس از گذشت 6 ماه تا یک سال به شرایط عادی بازمی‌گردند. اگر علی‌رغم گذشت این زمان فرد هنوز بهبود پیدا نکرده باید دراین‌باره از یک روانشناس کمک بگیرید.

🔻 شدت سوگواری

در کنار زمان، موضوع مهم دیگری که باید به آن توجه کرد شدت ناراحتی و رفتارهای فرد است. گاهی اوقات اگرچه زمانی کمتر از 6 ماه گذشته اما شدت بی‌تابی فرد بیش از میزان معمول است و یا به‌مرورزمان بر شدت یا تعداد نشانه‌ها اضافه می‌شود. در این شرایط بهتر است برای درمان از یک متخصص کمک بگیرید.

🔻 میزان فعالیت فرد

یکی از اصلی‌ترین شاخص‌هایی که می‌تواند سوگ بیمارگون یا هر بیماری روانی دیگری را شناسایی کند، کاهش توانایی فرد برای فعالیت در محیط است، به طوری که در زمینه‌های شغلی، تحصیلی یا روابط اجتماعی با مشکل مواجه می‌شود.

🔻 احساس ناراحتی فرد

اگر فرد از شرایطی که در آن قرارگرفته ناراحت است و علی‌رغم تلاش‌هایی که می‌کند نمی‌تواند زندگی خود را به حالت معمول بازگرداند بهتر است دراین‌باره از یک مشاور کمک بگیرید.

درمان و تسریع مراحل سوگ در بزرگسالان

هنگامی‌که نشانه‌های سوگ بیمارگونه را در کسی مشاهده می‌کنید به این معناست که می‌بایست از یک کمک حرفه‌ای برای درمان استفاده کنید. به‌طورکلی هدف از تمامی درمان‌های روان‌شناختی برای بهبود سوگ این است که فرد بتواند سلامت روان خود را به دست آورده و جریان زندگی طبیعی خود را ادامه دهد. بااین‌حال با توجه به شرایط ممکن است درمانگر از روش‌های مختلفی استفاده کند که ازجمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. (پی بردن به دلیل طولانی شدن سوگ به درمان بیشتر کمک می کند، 

درمان‌های شناختی

گاهی اوقات افکار اشتباه فرد دلیل ادامه پیدا کردن دوره سوگ در وی هستند. افکاری نظیر احساس گناه از داشتن زندگی طبیعی یا مقصر دانستن خود برای مرگ دیگران ازجمله رایج‌ترین این باورها هستند و درمانگر تلاش می‌کند تا با کمک بیمار آن‌ها را پیدا کرده و سپس با افکار سالم‌تری جایگزین نماید.

درمان‌های رفتاری

رفتارگرایان معتقدند برای بهبود وضعیت سوگ بهتر است به فرد کمک کرد تا رفتارهای خاصی را در جهت تغییر شرایط انجام دهد. این درمانگران معتقدند به دنبال انجام این رفتارها به‌تدریج افکار و هیجانات سوگوار نیز تغییر خواهد کرد. استفاده از درمان‌های رفتاری به‌ویژه برای کسانی که درگیر افسردگی پس از سوگ هستند مفید خواهد بود.

درمان‌های گروهی

گروه‌درمانی برای سوگ از مجموعه‌ای از افراد تشکیل می‌شود که همگی دچار مشکلاتی در این زمینه هستند. در کنار هم قرار گرفتن این افراد و روابطی که میان آن‌ها شکل می‌گیرد یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های گروه‌درمانی است که باعث بهبودی فرد می‌شود.

برای دریافت مشاوره در زمینه مراحل سوگ می‌توانید در ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت منزل با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.

سؤالات متداول

گذر از مراحل سوگواری به چه عواملی بستگی دارد؟

میزان و عمق رابطه طرفین، نحوه فوت و همین‌طور سلامت روان و شخصیت فرد ازجمله مسائل تأثیرگذار در عبور از مراحل سوگ هستند.

آیا همه افراد از مراحل سوگ عبور می‌کنند؟

بله؛ تمامی افراد این مراحل را پشت سر می‌گذارند اما مدت زمان، شدت یا ترتیب آن‌ها می‌تواند برحسب عوامل مختلفی متفاوت باشد.

منبع: مراحل سوگ در روانشناسی