ترس از تاریکی :: مشاوره روانشناسی ذهن نو

ترس از تاریکی یکی از مشکلاتی است که علاوه بر کودکان، بزرگسالان نیز دچار آن می‌شوند. هراس از تاریکی در ابتدا جنبه زیستی و طبیعی دارد، ولی هنگامی‌که به شیوه افراطی و غیرمنطقی ادامه می‌یابد، می‌تواند تبدیل به‌نوعی اختلال شود. بر این اساس، آشنایی با ویژگی‌ها و علائم ترس از تاریکی و همچنین، افزایش آگاهی در مورد علل احتمالی بروز این مشکل می‌تواند به بهبود هر چه سریع‌تر آن در کودکان و بزرگ‌سالان کمک کند. برای آشنایی با بهترین روش های درمان ترس ها کلیک کنید.

منبع: ترس از تاریکی

آشنایی با ترس از تاریکی

ترس از تاریکی با نام علمی نیکتوفوبیا عبارت است از هراس شدید نسبت به تاریکی، شب و فقدان روشنایی. این حالت را می‌توان یکی از انواع فوبیا در نظر گرفت. این ترس می‌تواند باعث به وجود آمدن نشانه‌های اضطراب شدید و همچنین بروز افسردگی در درازمدت گردد. لازم به ذکر است که منشأ این هراس در ترس طبیعی و ذاتی گونه انسان بوده است. انسان نسبت به بسیاری از جانوران، بینایی قوی در تاریکی ندارد، لذا احتمال قرار گرفتن در معرض خطرات بسیار بالا است. بر این اساس، نژاد بشر بااحساس رعب و وحشت نسبت به تاریکی، دقت و احتیاط بیشتری از خود نشان داده و موفق به حفظ بقای خود گشته است.

بااین‌وجود، در عصر حاضر، درصورتی‌که این نوع ترس بیش‌ازحد لازم شده و منجر به ایجاد ناراحتی زیاد یا مشکل در عملکرد سازگارانه فرد شود، می‌تواند جنبه اختلال به خود بگیرد. برای آشنایی با انواع فوبیا کلیک کنید.

این نوع از فوبیا معمولاً در زمان کودکی آغاز می‌شود و بخشی از روند رشد به‌حساب می‌آید. بر طبق نتایج حاصل از پژوهش‌های علمی، افراد به این دلیل از تاریکی می‌ترسند که نمی‌توانند اشیا، افراد یا هرگونه محرک بینایی را به‌درستی تشخیص دهند. همچنین، سکوت و سکون بیش از اندازه نیز در مورد اشخاصی که ترس از شب و نبود نور دارند، به‌عنوان بخشی از علل وحشتشان گزارش‌شده است.

علائم ترس از تاریکی

اکثر خصیصه‌های هراس از تاریکی مانند سایر انواع فوبیاها اعلام‌شده است. اضطراب بالا یکی از مهم‌ترین نشانه‌های افراد مبتلا، در هنگام قرارگیری در مکانی تاریک است. در نمونه‌های بالینی حاد، حتی تصور تاریکی نیز می‌تواند منجر به بروز علائم هراس در افراد شود.

به‌طورکلی می‌توان نشانه‌های فوبیای تاریکی را به دودسته علائم جسمی و نشانه‌های روانی تقسیم‌بندی کرد. این موارد به شرح زیر هستند. در صورت بروز این علائم حتما از برای خدمات مشاوره استرس کلیک کنید.

نشانه های جسمی فوبیای تاریکی

اختلال در ریتم صحیح تنفسی
احساس درد یا فشار در ناحیه قفسه سینه و شش‌ها
دل‌درد و دل‌پیچه
افزایش تپش قلب
احساس گزگز و سوزن شدن اعضای بدن
تعریق بیش‌ازحد
احساس‌گر گرفتگی یا یخ زدن اعضای بدن به‌ویژه دست‌وپا
داشتن سرگیجه
لرزیدن بدن

نشانه های روانی ترس از تاریکی

تجربه هیجانات پرفشار و دردناک اضطراب و هراس
وحشت‌زدگی
گوش‌به‌زنگی افراطی
احساس نیاز به فرار از موقعیت به‌صورت شدید
بی‌قراری و عصبی شدن در محیط تاریک یا کم‌نور
خوابیدن با حداقل یک چراغ روشن
اضطراب گرفتن به هنگام خواب
ترس بیش‌ از حد و غیرمنطقی

بیشتر بخوانید : اختلالات اضطرابی

علت شایع ترس از تاریکی

سنین 3 تا 6 سالگی را معمولاً زمان شروع ترس کودکان از تاریکی می‌دانند. در این دوره، کودکان شروع به تخیلات ماورائی و تجسم موجودات غیرواقعی می‌کنند. ازجمله این تصورات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: ارواح، غول‌ها، هیولا، جن و پری، دیوهای باستانی، قاتلان زنجیره‌ای و… . همه این موارد، کودک را نسبت به برخی محرک‌ها حساس می‌کند. برای مثال شخص از تنها خوابیدن هراس پیدا می‌کند. اشیاء درون اتاق تاریک را به‌صورت هیولا یا قاتل و… تجسم می‌کند. از شنیدن صداهای مبهم یا عجیب‌وغریب واهمه دارد.

هنگامی‌که این قبیل تخیلات به‌صورت غیرعادی تا سنین بزرگ‌سالی ادامه پیدا کند و هیجانات منفی ناشی از آن‌ها برای فرد کاهش نیابد، ممکن است به‌صورت فوبیای تاریکی در وی تشخیص گذاشته شود. در این حالت، فرد علت‌های اولیه هراس خود از تاریکی را به‌صورت ناهشیار فراموش کرده است، لذا ترس از تاریکی برای خود او نیز غیرمنطقی و بی‌دلیل جلوه می‌کند.

لازم به ذکر است عوامل شخصیتی همچون عدم شکل‌گیری احساس امنیت نسبت به محیط اطراف، اعتمادبه‌نفس شکننده یا ضعیف و نیز مشکلاتی همچون سابقه حملات پانیک می‌تواند فرد را برای ابتلا به فوبیای تاریکی، آسیب‌پذیرتر سازد.

پژوهشگران در بررسی‌های خود سعی کرده‌اند به عوامل زمینه‌ساز یا مستعد کننده ترس از تاریکی پی ببرند. حاصل پژوهش‌های آنان تاکنون مواردی به شرح زیر بوده است:

اضطراب مراقبان اولیه

عده‌ای از کودکان ترسیدن از تاریکی را از والدین خود فراگرفته‌اند. به‌عبارت‌دیگر، آن‌ها نیز یاد گرفته‌اند که تاریکی ترسناک است و اغلب، رفتارهایی ترسیده مراقبان خود را در مواجهه با تاریکی تقلید می‌کنند.

مراقبت بیش‌ازاندازه

حساسیت و نگرانی بیش‌ازحد گروهی از والدین منجر به مراقبت افراطی آنان از فرزندان خود می‌شود. در این حالت، کودک فرصت کاوشگری و آشنایی با محیط اطراف را از دست می‌دهد. درنتیجه دنیای دور از والدین برای او جایی مبهم و درنتیجه رعب‌آور به نظر می‌رسد. حاصل آن‌که در کودک حالتی کلی از اضطراب به وجود می‌آید و شخص حتی در بزرگ‌سالی نیز نسبت به محرکات مبهم به‌خصوص در تاریکی هراس پیدا می‌کند.

وراثت و ژنتیک

بر اساس نتایج برخی تحقیقات، بعضی خانواده‌ها نسبت به اختلالات اضطرابی مانند انواع فوبیا آسیب‌پذیرتر هستند. این موضوع می‌تواند به زمینه ژنتیکی و دخیل بودن برخی ژن‌ها در آن‌ها دلالت داشته و یا اینکه حاصل از تجربه رویدادهای استرس‌زا برای اعضای خانواده باشد.

کابوس‌های شبانه

بر طبق کتاب راهنمای تشخیص اختلالات روانی، دسته‌ای از اختلالات مربوط به خواب، مشکلات ناشی از کابوس شبانه به‌خصوص در کودکان است. همراه شدن تاریکی شب و تنها بودن در اتاق با بیدار شدن ناگهانی و وحشت‌زدگی ناشی از کابوس‌ها می‌تواند باعث شود تاریکی به‌عنوان نوعی محرک شرطی ترسیدن برای کودکان تداعی شود.

از دلایلی که ممکن است باعث دیدن کابوس شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

تجربه سوگ
پشت سر گذاشتن حوادث ناگوار و تلخ به‌تازگی
مشکلات عاطفی
تحمل استرس‌های تحصیلی
مشکلات خانوادگی

درمان ترس از تاریکی

همان‌طور که گفته شد، ترس از تاریکی در موارد شدید می‌تواند به‌عنوان یک فوبیا قلمداد شود. در این شرایط، بهترین کار، شروع درمان ترس از تاریکی با بهره‌گیری از راهنمایی‌های متخصصان سلامت روان است. تکنیک‌های مختلفی توسط روان‌درمانگران برای مقابله با فوبیا و کاهش اثرات ناشی از آن مورداستفاده قرار می‌گیرد. هرکدام از این فنون بر اساس نیازی که هر مراجع دارد و نیز علل زیربنایی ترس‌های او به‌کاربرده می‌شود. ازجمله روش‌های مورداستفاده و رایج درمان فوبیا برای کاهش ترس از تاریکی به شرح زیر است. برای دریافت درمان فوبیا کلیک کنید.