اضطراب اجتماعی کودکان در واقع از شایع‌ترین اختلالات اضطرابی است که در دوره کودکی رخ می‌دهد. این اختلال تا حد زیادی به خانواده کودک نیز مرتبط است. کودکانی که دارای اضطراب اجتماعی هستند، وقتی در موقعیت‌های اجتماعی قرار می‌گیرند، خجالتی هستند. البته لازم بدانید که کودکانی که دارای اضطراب اجتماعی هستند، نه تنها از بودن در جمع‌های مختلف خجالت می‌کشند، بلکه دچار استرس و اضطراب شدیدی نیز می‌شوند. اگر اضطراب اجتماعی کودک توسط پدر و مادر شناسایی شود، می‌تواند با راهکارهایی کنترل گردد. در ادامه علل و راه‌های جلوگیری از پیشروی اضطراب اجتماعی کودکان پرداخته‌ایم. برای شروع درمان مشاوره کودک کلیک کنید.
منبع: اضطراب اجتماعی کودکان را چطور تشخیص دهیم؟
اضطراب اجتماعی کودکان
اضطراب اجتماعی در کودکان با کم‌رویی و خجالتی بودن که اکثر کودکان دارند، متفاوت است. اضطراب اجتماعی در واقع می‌توان گفت نوعی ترس و یا یک فوبیای شدید است؛ که کودک از قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی ترس و واهمه دارد، چراکه دچار استرس و اضطراب می‌شود.
اگر این اختلال شناسایی و درمان نشود، ممکن است، مزمن شده و تا بزرگسالی این کودکان را درگیر کند. اضطراب اجتماعی بیشتر در موقعیت‌هایی نشان داده می‌شود که کودک احساس کند در آن موقعیت زیر نظر قرار می‌گیرد؛ مثلا وقتی می‌خواهد در کلاس درس، سوالی را جواب دهد و یا درسی را ارائه کند. یا سازی را در حضور افراد مختلف بنوازد.
لازم بدانید بسیاری از کودکان که ترس از مدرسه دارند، دچار اختلال اضطراب اجتماعی هستند که باعث می‌شود آن‌ها از قرار گرفتن در جمع دوستان و معلمان در مدرسه هراس داشته باشند. برای تشخیص سایر انواع استرس در کودکان کلیک کنید.
علائم اضطراب اجتماعی کودکان
اضطراب اجتماعی در کودکان دارای علائم و نشانه‌هایی است که در سنین مختلف به صورت متفاوت بروز می‌یابد. در ادامه به نشانه‌های اضطراب اجتماعی در سنین مختلف پیش دبستانی، مدرسه و نوجوانی اشاره کرده‌ایم.
سنین پیش از دبستان
علائم و نشانه‌های اضطراب اجتماعی کودکانی که در سنین پیش از دبستان قرار دارند، به شرح زیر است :
- تمایلی به رویارویی با اشخاص جدید ندارند و به عبارتی از قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی می‌ترسند.
- این دسته از کودکان پس از قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی، سریع با هر اتفاقی گریه می‌کنند.
- همواره به والدین خود وابسته‌اند و از کنار آن‌ها تکان نمی‌خورند.
- صحبت کردن برای این دسته از بچه‌ها در جمع‌های مختلف سخت است.
- خجالتی بوده و گوشه گیرند.
- اغلب در دوست‌یابی مشکل دارند و نمی‌توانند به گروه‌های مختلف بپیوندند.
کودکان مدرسه ای
علائم و نشانه های اضطراب اجتماعی کودکانی مدرسه‌ای، به شرح زیر است:
- در مدرسه دوستان محدودی دارند.
- سعی می‌کنند مرکز توجه نباشند. مثلا تلفن جواب نمی‌دهند و یا در کلاس درس حتی اگر از معلم خود سوال داشته باشند، سعی می‌کنند نپرسند.
- در موقعیت‌های اجتماعی در نتیجه اضطراب و استرسی که به وجود می‌آید، نشانه‌های فیزیکی شامل سرگیجه، دل درد، تهوع و لرزش و … دارند.
- از صحبت کردن با کودکان و دیگر بزرگسالان هراس دارند.
- در مدرسه در انجام فعالیت‌های مختلف شامل ورزش، گروه سرود، کارهای گروهی و .. شرکت نمی‌کنند.
- از رفتن به مهمانی گریزان هستند.
- در موقعیت‌های اجتماعی بسیار خجالتی بوده و دائما دارای اضطراب هستند.
نوجوانان
علائم و نشانه های اضطراب اجتماعی نوجوانان، به شرح موارد زیر است:
- نوجوانانی که دارای اضطراب اجتماعی هستند، معمولا ساکت، منزوی و منفعل هستند.
- برای انجام کارهای خود نیز که نیازمند قرار گرفتن در جمع‌های اجتماعی است، تردید دارند.
- همواره می‌ترسند که در جمع‌های مختلف تحقیر شوند.
- در موقعیت های اجتماعی بسیار سر به زیر و دست به سینه می‌باشند.
- معمولا از صحبت کردن با تلفن فرار می‌کنند.
- دارای برخی عادت‌های عصبی مثل تکان دادن مداوم دست و یا پا هستند.
- در درس های‌شان عملکرد ضعیفی دارند و معمولا برای انجام کاری داوطلب نمی‌شوند.
- در جمع‌ها همواره با صدای آرام و لرزان صحبت می‌کنند.
علل ایجاد اضطراب اجتماعی کودک
به طور کلی اختلال اضطرابی باعث می‌شود کودکان در تمامی مراحل زندگی خود با مشکل مواجه شوند و از فعالیت‌های روزانه خود عقب بمانند. از مهم‌ترین موضوعاتی که مطرح است این است که این دسته از کودکان در مدرسه دارای عملکرد ضعیفی هستند و نمی‌توانند دوست پیدا کنند که احتمال ترک تحصیل نیز در این دسته از کودکان بیشتر است.
بنابراین اطلاع از علل ایجاد اضطراب اجتماعی کودک و درمان آن بسیار حائز اهمیت است. اضطراب اجتماعی کودکان می‌تواند ناشی از دلایل ژنتیکی، اجتماعی مغزی و یا محیطی باشد. در برخی موارد نیز چندین عامل باعث بروز اضطراب اجتماعی می‌گردد.
در ادامه به مهم‌ترین دلایل بروز اضطراب اجتماعی در کودکان اشاره کرده‌ایم:
دلایل ژنتیکی
طبق آخرین اطلاعاتی که روانشناسان و متخصصین بدست آورده‌اند، در کودکانی که والدین آن‌ها دارای اختلال اضطرابی هستند، احتمال بروز این اختلال بیشتر است. بنابراین بروز اضطراب اجتماعی تا حد زیادی دلایل ژنتیکی دارد.
الگوبرداری از والدین
اختلال اضطراب اجتماعی علاوه بر اینکه از طریق والدین به کودکان به ارث می‌رسد، اگر والدین به این اختلال مبتلا باشند، فرزندان از آن‌ها الگو برداری می‌کنند.
این بدین معنی می‌باشند که اگر والدینی گوشه گیر و خجالتی باشند و تمایلی به شرکت در جمع‌ها نداشته باشند و از موقعیت‌های اجتماعی نیز دوری کنند، به احتمال زیاد فرزندان نیز این گونه خواهند بود.
روش‌های تربیتی
از دیگر عامل‌های ایجاد اضطراب اجتماعی در کودکان روش‌های تربیتی است که والدین برای تربیت کودکان از آن‌ها استفاده می‌کنند.
اگر والدین برای تربیت کودک خود بسیار سخت گیرانه عمل کنند و بر روی رفتارهای او بسیار کنترل داشته باشند و او را مکرر مورد انتقاد و سرزنش قرار دهند، در نهایت کودک اعتماد به نفس کمی خواهد داشت.
کودکانی که بیش از حد نیز به پدر و مادر خود وابسته هستند، در نهایت دچار اضطراب اجتماعی خواهند شد.
راهکارهایی برای کاهش اضطراب اجتماعی کودکان
برای مقابله با اضطراب اجتماعی کودکان برخی راهکارها وجود دارد که در ادامه سعی کردیم این راهکارها را ارائه کنیم.
قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی
زمان‌هایی که در خانه هستید و کودک‌تان در آرامش است، سعی کنید با او در مورد حضور در موقعیت‌های اجتماعی صحبت کنید و به عبارتی او را آماده کنید.
میتوانید برای اینکار در خانه تمرین کنید و برای کودک خود نقش بازی کنید. به او برقراری ارتباط چشمی و لبخند زدن در موقعیت‌های اجتماعی را بیاموزید تا در برابر سوالات دیگران مودبانه پاسخ دهد. برای آشنایی با فرایند اجتماعی شدن کودک کلیک کنید.
کار کردن بر روی افکار کودک
سعی کنید هر روز با کودک خود صحبت کنید و افکار او را در مورد نگرانی‌هایی که دارد تغییر دهید. برای اینکار باید از فکر و نظر کودک خود پیرامون موضوعات مختلف مطلع شوید و سپس او را به چالش بکشید که “نه اینطور که تو فکر می‌کنی نخواهد شد” تا به مرور نسبت به خودش احساس خوبی پیدا کند.
آزمایش رفتاری
برخی از کودکان مبتلا به اضطراب اجتماعی از سوال پرسیدن در کلاس درس می‌ترسند. میتوانید به کودک خود بگویید که برای اینکه خلاف آنچه که در ذهنش می‌گذرد ثابت شود، یکبار در جلسه درس سوال خود را بپرسد و ببیند که چقدر پیش بینی او در مورد واکنش بقیه درست است.
به او نگویید خجالتی!
از سرزنش کودکانی که دارای اختلال اضطرابی هستند، بپرهیزید و سعی نکنید به او بگویید خجالتی. یعنی اگر کم رویی و استرسی نیز در وجود کودک شما هست، با اطلاع از دل نگرانی‌هایش آن‌ها را از بین ببرید.
یعنی، زمانی که در یک جمعی هستید، از کودک شما سوالی می‌شود، برای ایجاد انگیزه و کاهش اضطراب در او، کودک‌تان را تشویق کنید تا به سوال پاسخ دهد و سریعا از کلمه خجالتی استفاده نکنید.
به او توجه کنید
کودکانی که دارای اضطراب اجتماعی هستند، معمولا در پیدا کردن دوست نیز با مشکل مواجه‌اند. سعی کنید شرایطی را فراهم کنید که کود‌تان بتواند با همسالان خود ارتباط برقرار کند.
نیازی نیست همواره به کودک خود گوشزد کنید که غریبه‌ها ترسناک هستند، این موضوع اضطراب اجتماعی آن‌ها را در تمامی جمع ها تشدید می‌کند.
همانطور که اشاره کردیم، گاها ریشه اضطراب اجتماعی کودکان، الگوبرداری از والدین‌شان است. اگر در جمع‌ها و موقعیت‌های اجتماعی مختلف بسیار گرم و بدون استرس ظاهر شوید، مطمئنا بر روی کودک شما نیز تاثیر خواهد گذاشت.
درمان اضطراب اجتماعی کودکان
اضطراب اجتماعی کودکان، معمولا اگر والدین به فرزند خود اهمیت بدهند و سعی داشته باشند با آن مقابله کنند، به مرور برطرف می‌شود. اما اگر اضطراب اجتماعی در حالت شدید خود قرار گیرد، بایستی که برای درمان به متخصص روانشناسی کودک مراجعه شود. برای دریافت درمان استرس در کودکان کلیک کنید.
به طور کلی درمان اضطراب اجتماعی پس از ریشه‌یابی اختلال انجام شود. از مهم‌ترین روش هایی که جهت درمان این اختلال استفاده می‌شود، عبارتند از:
- رفتار درمانی شناختی
- خانواده درمانی و کار بر روی روش‌های تربیتی
- دارو درمانی در حالت های شدید با بازدارنده های انتخابی باز جذب سروتونین مثل داروهای ضداضطراب
برای دریافت مشاوره در زمینه اضطراب اجتماعی کودکان میتوانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 تماس بگیرید.
- ۰۱/۰۲/۲۸